| Notes: | Note #1624
Subject[ Bethulie: deportation via Edenburg, black refugees, conditions
Date[
Source[ Neethling, Mag Ons Vergeet [1st edn, 1938]
Note[ p.39 Testimony of Aletta Maria du Toit, Welgedacht, Fauremith
She and her husband fled three times before they fell into the hands of the enemy. This was on 12 January 1900 [sic], and on 17 January they arrived in the camp.
At this time there weer 4 members of the household. They were given a little cannon wagon to put their things into. She describes the destruction of her house: ' 'n Mens kon nie trap sonder die gekraak van glas nie; orals l^e die blaaie van boeke, die deure word uitgebreek en van die stoele en my harmonium vuur gemaak.'
Her husband was 59 and suffered from heart trouble.
p.40 The house was further destroyed: 'Hulle het ons koring en mieles voor die deur of in die watersloot uitgegooi. Van my hoenders het ek niks meer gesien nie, en die werf l^e vol vere. Die varke skreeu as hulle doodgesteek of doodgeskiet word. Net waar ek kyk, sien ek diers en kakies en kaffers, wat ook gevang was. Dit was aaklig en het my aan die oordeelsdag laat dink.
Die tuin was vol perde en beeste. Dit was 'n gebulk en 'n gekraak as die hongerige diere die takke van die bome afskeur om dit te vreet.'
They spent one last night in the house and did not sleep: 'dit was 'n nag van geween en gebed'.
She describes their removal, 9 of them in their party, first on the wagons and then by train. 'Dit was aaklig om ons dierbare Afrikaners so op die kaalwaens te sien. Die babetjies aan moedersbors is deur die ombarmhartige vyand verdruk om ons land te kry, die gespeende kinders het om melk gehuil en die moeders het net water gehad om vir hulle te gee, en partykeer selfs nie eers water gekry nie!'
p.41 She describes the treatment of the oxen: 'Sm^orens het hulle die osse ingespan sonder dat hulle eers by die water kom, en nie voor die aand is hulle uitgespan nie, en dan moes die stomme diere net gou water drink en aan die jukke vasgemaak word. Dit was ondraaglik om die gekerm en gekreun van die hongerige diere aan te hoor, en dan ook die gebulk van die beeste en die gebl^er van die skape wat aangeja word. Die lammertjies het hulle doodgekap of doodgeslaan. As die diere by water kom, was dit 'n vreeslike gebulk en gebl^er.'
After 3 days they arrived at Edenburg. There they were loaded onto trains.
'Mooi beloftes is gemaak aan die kaffers, wat ook meegevoer is, en op pad was daar volop vlees vir hulle; so hier en daar het daar 'n halwe skaap or 'n kwart van 'n bees bly l^e wat hulle nie kon opeet nie, en die diere was so pragtig vet. Maar toe ons op Edenburg kom, was die oorvloed op 'n end. Daar het hulle bitter mieliemeel gekry en elke ag dae 'n kwart pond vlees. Honderede van hulle is daar dood; my volk is ook amper almal daar dood.'
They went by train to Bethulie. When a troop train passed, the troops all shouted 'Hurrah!' and they sang the FS and Transvaal anthems.
p.42 At Bethulie she describes the food, the damp and the sickening of her children. In July it was cold, wet and windy with hail. She describes the sounds at night: 'Naby ons was twee huisgesinne wat die masels gehad het. Dit was 'n aakligheid met al die siekes in die nattigheid. Gedurig het 'n mens die gehoes en die gekerm van die siekes gehoor. Hier hoor ek iemand van pyn kerm, daar hoor ek 'n ander ween by 'n sterwende, op 'n ander plek bid iemand, weer ^erens anders roep iemand om hulp en nog een smeek
p.43 om 'n lig, want sy wou sien of haar kind nie al dood was nie. Menige dierbare het so in die donker gesterwe.'
Her husband died in the camp and she comments on the other deaths.
p.44 Later on things improved with a new commandant, a new doctor, better food etc.
She comments on the hospital and the separation of mothers and children. She notes that some nurses were friendly and allowed the mothers to stay with their dying children.
p.45 'Die kamp op Bethulie is weggeneem, die walle en huise en tente is nie meer te sien nie, maar die grafte bly daar tot die jongste dag.
God weet daar alles van!'
] |
British Concentration Camps